موسسه سفیرفیلم در هفته جاری با همکاری برخی موسسات مستندساز و گروه های جهادی به مناسبت نوروز 93 از مجموعه مستند جدید خود با نام «ولی نعمتان» رونمایی کرد. این بسته چهارگانه که شامل چهار مستند با موضوع اردوهای جهادی است، پیشنهاد ویژه‌ای برای کاروان های جهادی و دیگر کاروان‌های فرهنگی نوروز است.
مستند «کمی نزدیکتر» ساخته علی شفیعی و علی شیرزادیان یکی از آثاری است که در این مجموعه قرار دارد. این اثر به همت گروه مستندساز جوانی به نام «روشن مدیا» و با حمایت سفیرفیلم ساخته شده است. در همین رابطه با عوامل این مستند به گفت و گو پرداختیم که در ادامه از نظر می‌گذرد.
قصدمان ساختارشکنی بود
فارس: از ایده «کمی نزدیکتر» بگویید، چگونه شکل گرفت و دغدغه شما چه بود؟
شفیعی: اردوی جهادی در پیش بود، ما مدنظرمان بود کاری که درون‌مایه طنز داشته باشد بسازیم و این فضای شوخی و خنده و انرژی‌ای که در بسیج است را نشان بدهیم. تِم اصلی این بود. اما وقتی در روستا قرار گرفتیم، دیدیم عمق فاجعه بیشتر از این حرفهاست. یعنی وضعیت فرهنگ روستا خیلی خراب است. تصمیم گرفتیم آنها را روایت کنیم و آنها را به تصویر بکشیم. از طرفی صدا و سیما با پخش آثار بی‌کیفیت درباره اردوهای جهادی، این سوژه را خیلی خرابش کرده است.
شیرزادیان: بحث حوزه جهادی، بحث تکراری است، یعنی تلویزیون خیلی به آن پرداخته است. منتها ما با این دید جلو رفتیم تا این دیدی که صدا و سیما در ذهن مردم ایجاد کرده را از بین ببریم. چون اصولاً در این نوع کارها، صدا و سیما افرادی را می‌فرستد که زیاد خِبره نیستند و خودشان بعضاً اردوی جهادی نرفته‌اند. محیط اردو را نمی‌شناسند، فضای بین بچه‌ها را درک کردند و نمی‌دانند چگونه است و کاری می‌سازند که هم از لحاظ تکنیکی پایین است و هم از لحاظ محتوایی. لذا قصدمان این بود که ساختارشکن جلو برویم. همانطور که آقای شفیعی گفتند هدف اصلی‌ما این بود که فضای شوخی بچه‌ها را به تصویر بکشیم و به قول معروف آن فضای معنویت را در کنارش نشان بدهیم. و تا حدودی موفق بودیم.
مستند ما روایت بیل و کلنگ‌ها نیست
فارس: مستند شما را می‌شود به دو بخش تقسیم کرد؛ یک بخش طنز و شوخی بود که بیشتر سعی شده بود فضای خودمانی و جمع صمیمی جهادگران را نشان دهد و یک بخشی هم معضلات فرهنگی بود که آن منطقه‌ای که شما رفته بودید با آنها درگیر شده بود. در مورد این تقسیم‌بندی توضیح دهید که خودتان دنبال این بودید تا چنین تفکیکی صورت بگیرد؟
شفیعی: بله. در واقع مستندهایی که تا به امروز ساخته شدهاند، یک روایت بیل و کلنگی از اردوهای جهادی نمایش دادند، مستند ما روایت بیل‌ها و کلنگ‌ها نیست. ما وقتی وارد شدیم خواستیم آن موضوع اولیه خودمان را کار کنیم، اما وضعیت اسفبار فرهنگی را دیدیم؛ مثلا بچه ده ساله در روستا مشروب می‌خورد؛ جوانان روستا احکام ساده را نیز بلد نیستند. از طرفی بچه‌هایی مثل دانشگاه‌های ما که حرفه‌ای اردوی جهادی نمی‌روند، یعنی اردوهای جهادی آماتوری می‌روند، اغلب پروژه‌های کوچکی انجام می‌دهند، مثلا یک دیوار خراب شده می‌سازند. بحث ما این است، که آنهایی که اردوی جهادی حرفه‌ای نمی‌روند ولی این مهمتر است که کار فرهنگی کنند. یعنی آن چیزی که ما به عنوان اردوی جهادی تلقی می‌کنیم، بحث سازندگی است در صورتی که جهاد می‌تواند در بحث فرهنگ باشد.
امروزه یکی از پایگاه‌های اصلی نظام روستاهاست. پیرمردهای روستا مومن و ولایتمدار هستند اما فرزندانشان اینطور نیستند چون فرزندان را رها کردیم. حاج آقای اردوی ما تعبیر زیبایی داشت. می گفت در آن دو هفته‌ای که آنجا بودیم به این نتیجه رسیدیم که برای جوانان روستا نمی‌توانیم کاری کنیم، چون جوان‌ها شکل گرفتند مثل چوب خشک شدهاند، بخواهیم زیاد نرم‌شان کنیم می‌شکنند، ولی بچه‌ها به شدت تاثیر می‌پذیرند. با این حساب برخلاف این تصور که اردوی جهادی سوژهای تکراری است، اما جا برای ساخت مستند بسیار است. در این راستا حوزه خیلی کم‌کاری می‌کند. ما سال قبلش روستا رفتیم، یک مسجد سه طبقه بزرگ هم داشت، یک روحانی نبود که آنجا نماز بخواند، نماز جماعت خوانده نمی‌شد.
شیرزادیان: اساسا ما با همین دید رفتیم جلو که معضلات فرهنگی را نشان بدهیم. یعنی درست است در مستند تصاویر عمرانی زیاد استفاده کردیم، منتها وقتی به صحبت بچه‌ها می‌رسید در مستند، متوجه می‌شوید دغدغه اصلی ما دغدغه فرهنگی است.
«کمی نزدیکتر» مستندی است که باید چند بار برای مسئولین فرهنگی پخش شود
فارس: عمدتاً جهاد و اردوهای جهادی را با فضای سازندگی و عمرانی‌اش می‌شناسیم، شما دنبال این بودید که فضای فرهنگی را نشان بدهید؟
شیرزادیان: بعضی روستاهای ما در یکسری لایه‌های پایین مغفول ماندند از چشم مسئولین و دیده نشدند و متاسفانه وضع فرهنگی‌شان هر روز و هر روز بدتر می‌شود. شما وقتی از لحاظ عمرانی یا از لحاظ امکانات نتوانید به هیچ جایی کمک کنید بر فرض نتوانید آن حداقل امکاناتی که مردم نیاز دارند را فراهم کنید، خودبخود این دامن می‌زند به معضل فرهنگی. الان در روستایی که ما رفته بودیم یک بحثی بود که آقای شفیعی هم اشاره کردند. در قشرهای کم سن و سال متاسفانه اعتیاد به الکل وجود داشت، این خیلی بد است. وقتی در شهر درباره این صحبت می‌کنیم یک حس بدی به ما دست می‌دهد، ولی شاید یک عده‌ای نشنیده باشند در روستا چنین اتفاقی افتاده باشد. این نشان‌دهنده چیست؟ در روستایی که ما بودیم، جوان‌ها در آن روستا کار نبوده، مهاجرت می‌کردند به شهر و بالاخره در محیط روستایی بود و وارد محیط فرهنگی جدید می‌شود یکسری اثرات دگرگون‌کننده روی او می‌گذارد و او برمی‌گردد به روستای خودش و این جوان‌ها روی هم تاثیر می‌گذارند و می‌بینید این تاثیراتی بود که بچه‌های کم سن و سال رفتند سراغ الکل.
ما در تحقیقات‌مان روستاهایی را داشتیم در محدوده تحقیق خودمان که متاسفانه آسیب‌های خیلی بدتری از این داشتند، حتی کارگاه‌های تولید مواد مخدر در روستا بود، یا معضلات خیلی بدتر، گفتنش دردی را دعوا نمی‌کند و باید به مسئولان گفت یک مقداری بشنوند. به نظر من مستند «کمی نزدیکتر» مستندی است که باید چند بار برای مسئولین فرهنگی و مخصوصاً مسئولینی که متولی روستا هستند پخش شود و با پوست و استخوان‌شان بفهمند در روستا چه خبر است.
«کمی نزدیکتر» قابلیت پخش بین المللی دارد
فارس: به همین دلیل عنوان «کمی نزدیک تر» را برای این مستند انتخاب کردید؟
شیرزادیان: بله. ما قبلا اسم این مستند را گذاشته بودیم «کمی کلوزآپ» یک مقدار تکنیکی بود و ارتباط برقرارکردن با آن آسان نبود، شما وقتی یک نمای وایدی می‌گیری، کلیات در آن است، وقتی کلوز می‌گیری می‌خواهی آن حالات شخص و جزییات را به مخاطب نشان دهی. یعنی ما «کمی نزدیکتر» شدیم و رفتیم در روستا که بگوییم این مردم هم هستند و دارند زندگی می‌کنند. اینها همان‌هایی هستند که امام(ره) فرمودند، ولی‌نعمت‌های ما هستند، یک تار مویشان را به هزار تا کاخ‌نشین نمی‌دهیم. اینها همان‌هایی هستند که الان در لایه‌های پایین و لایه‌های پایین فرهنگ گم شدهاند. هر روز وضعشان خرابتر می‌شود. این خطر اگر جدی گرفته نشود، بحث معضل فرهنگی در روستای محروم، این تبدیل خواهد شد به مشکل امنیتی در درازمدت و امنیت ملی ما را به خطر می‌اندازد. این چیزی است که الان به راحتی می‌شود علاجش کرد.
شفیعی: یک بحث ما در تیزر مستند -که در جشنواره عمار نیز کاندید بهترین تیزر شد- این بود که سعی کردیم در عین اینکه صحنه‌های خرابی‌های روستا را هم بخواهیم نشان دهیم، ولی یک تیزری بسازیم که امکان اکران بین‌المللی وجود داشته باشد در فضایی مثل Youtube، آن نگاه‌های منفی که به ایران است را بزداییم. لذا به این نتیجه رسیدیم یک راهکار خیلی مهم در حل معضل ایران‌هراسی و اسلام‌هراسی، این است که تصویرهای زیبا از ایران مخابره کنیم برای جهان و در این قضیه منتظر سازمان ارتباطات اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد ننشینیم. این خیلی مهم است که ما تصویر امیدبخش و زیبا از ایران که زیاد هم است، بتوانیم مخابره کنیم برای افراد. لذا سعی کردیم تیزرش اینطور باشد.
شیرزادیان: ما از ابتدا با این دید وارد کار شدیم تا از لحاظ تکنیکی کار قوی‌ای بسازیم و شما در جای جای مستند حس می‌کنید که این قاب‌هایی که بسته شده، این تصاویری که انتخاب شده، تصاویری است که با دید هنرمندانه‌ای گرفته شده است. لذا به نظرم وجه تمایز «کمی نزدیکتر» با سایر مستندها بحث تکنیک آن است. ایده اصلی تیزر هم استفاده از تصاویر زیبای مستند بود و موفق شد در جشنواره چهارم عمار نامزد بهترین تیزر شود. این نیز دلیل دیگری است که کار می‌تواند از لحاظ تکنیکی قوی باشد، چون هم‌رده در بخش تیزر در جشنوراه عمار اگر کارهای هم‌رده را نگاه می‌کردید، در کنار کمی نزدیکتر، آخرین روزهای زمستان بود که کاری بود که در جشنواره فجر مقام آورد، فرقه‌های سری بود، حنانه بود، این کارهایی بودند از لحاظ تکنیکی کارهای قوی‌ای بودند.
ما در «کمی نزدیکتر» از اردوهای جهادی به عنوان یک زمینه‌ای برای پرداختن به مشکلات فرهنگی استفاده کردیم
فارس: با این اوصاف فکر می کنید صدا و سیما و تلویزیون مستند را نشان بدهد یا اینکه امکان پخش تلویزیونی دارد؟
شیرزادیان: ببینید صدا و سیما وقتی کاری می‌سازد سفارشی است و برای روایت سازندگی در یک منطقه است. منتها شما وقتی یک مستندی را می‌سازید، مستند ریشه اصلی‌اش تحقیقاتش است. ما در «کمی نزدیکتر» نخواستیم صرف از اردوی جهادی روایت کنیم، خواستیم از اردوهای جهادی به عنوان یک زمینه‌ای برای پرداختن به مشکلات فرهنگی استفاده کنیم که برویم مشکلات فرهنگی را باز کنیم که چگونه است.
البته «کمی نزدیکتر» قابلیت پخش از رسانه ملی را دارد و حتی با یکسری تغییرات کوچک قابلیت اکران بین‌المللی هم دارد. چون ما می‌گوییم بخش فرهنگی مربوط به مسئولین خودمان است، می‌توانیم با حذف بخش فرهنگی و اضافه کردن یکسری نمایه‌هایی که داریم یک چهره زیبا از جلوه‌های طبیعت برای طرف خارجی نشان دهیم. یک عده هم هستند که دارند بشردوستانه کمک می‌کنند به افراد محروم. ما برای مقابله با تحریم صرفا نباید از ابزار سیاست استفاده کنیم، شما می‌توانید نشان دهید در کشور چنین جاهای زیبایی وجود دارد و متاسفانه در همین اجلاس عدم تعهد که پارسال تشکیل شد یکی از وزرا تعریف می‌کرد، می‌گفتند یکی از مقامات خارجی که آمده بودند ایران فکر می‌کردند هنوز در ایران با شتر این طرف و آن طرف می‌روند. وقتی می‌آیی از یک روستای کوچک چنین نمایه‌های زیبایی نشان می‌دهی، نشان می‌دهی یکسری انسان‌ها می‌روند کمک می‌کنند با دید بشردوستانه و حتی مخاطب خارجی هم می‌تواند تا حدودی در نظرش تاثیر بگذارد.
در حال حاضر شبکه مستند که راه‌اندازی شد، خدا را شکر یک تحول خوبی در بحث مستند در صدا و سیما اتفاق افتاد که جای امید دارد.
«روشن مدیا» در چهلمین روز شهادت احمدی روشن شکل گرفت
فارس: کمی از گروه روشن مدیا بگوئید. چگونه شکل گرفت و هدف‌تان از شکل‌گیری این گروه چه بود؟
شیرزادیان: ما این گروه را سال 90 در دانشگاه صنعتی همدان تشکیل دادیم. برای اسم گروه پدر شهید احمدی روشن روز چهلم شهادت این شهید آمدند دانشگاه ما، مراسمی بود ما می‌خواستیم رونمایی کنیم از این برندِ روشن‌مدیا، از آن موقع هم شکل گرفت اسمش…. هسته اصلی دو نفر و شروع کردیم به جستجو بچه‌هایی که علاقمند هستند در این حوزه و می‌خواهند تخصصا در این حوزه کار کنند. یکسری بچه‌ها را پیدا کردیم، کلا دو سه نفر بودیم که اولین مستند را ساختیم با عنوان «پیچ آخر» در رابطه با بحث مسائل اقتصادی و تحریم‌ها بود و با یک دید تحلیلی خیلی خوبی بررسی می‌کرد دلیل تحریم‌ها چیست؟ سال 90 و پاییز 90 بود. زمانی که این بحث‌ها در جامعه رنگی نداشت و زیاد از آن صحبت نمی‌کردند، ما رفتیم سراغ مباحثی که بعدا بتواند در جامعه تاثیرگذار باشد. دلیل اصلی تحریم‌ها چیست؟ رفتیم سراغ اینها و ساختنش و اتفاقا با شخصیت‌های خوبی مصاحبه کردیم و ساخته شد.
در ادامه مستند دوم به نام «بن‌بست» ساخته شد. کارگردانش آقای شفیعی بود و بنده به عنوان مشاور کارگردان در کنارشان بودم و بررسی می‌کرد که در انتخابات سال 92 ممکن است چه اتفاقاتی می‌افتد؟ آیا مثل 88 آیا فتنه‌ای شکل می‌گیرد؟ و می‌خواست با یک حالت پیشگیرانه برود سراغ این و به مخاطب بگوید اگر آن اشتباه تکرار شد، تو حواست باشد که اینجا این اتفاق نیفتد. اثر سوم همین کار «کمی نزدیکتر» بود که با همکاری موسسه سفیرفیلم تولید کردیم.
پروژه بعدی ما مستندی است با موضوع فتنه و عواقب اجتماعی ناشی از آن
فارس: اثری جدیدی را در دست ساخت دارید؟
شیرزادیان: یک پروژه بلندی را در دست داریم که به فتنه سال 88 و اثرات بعد از آن و مشکلاتی که برای مردم به واسطه فتنه ایجاد شد را تحلیل و بررسی می‌کند. تمام سعی‌مان این است که این مستند را بتوانیم طوری بسازیم که تبدیل شود به یکی از مستندات فاخر در حوزه تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی که بتواند مرجع باشد برای کار ما و فاز تحقیقاتش شروع شده و فکر می‌کنم پیش‌بینی‌ای که ما داریم تا اوایل پاییز بتوانیم برای اکران آماده‌اش کنیم.
مخاطبان محترم می‌توانند برای دیدن تیزر مستند «کمی نزدیکتر» از اینجا اقدام کنند.
منبع: خبرگزاری فارس