مصطفی رضوانی٬ متولد اسفندماه 1367 در شهر تهران است. سال 86 تحصیلات دانشگاهی خود را در رشتۀ مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف شروع کرد. وی از سال 92 ادامۀ تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه هنر تهران در رشتۀ فلسفه هنر پیگیری می کند. رضوانی از سال 89 همکاری خود را با مرکز مستند سفیر آغاز کرد. از مستندهای او می‌توان به «نبرد خاموش»، «مهارنشده» «بهای دیدار»، «مستند کوتاه انتخابِ گران»، «مستند کوتاه گزارش یک طرح»، «مستند کوتاه مهمانی آتش»، «مستند کوتاه ارز و عرض» و «مستند کوتاه یک دل» اشاره کرد.
با این مستندساز جوان کشورمان به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه از نظر می‌گذرد.
مستندهای سفیرفیلم مخاطب خاص ندارند
فارس: با توجه به اهمیت موضوع تحریم چطور شد که به سراغ سوژه نبرد خاموش رفتید؟
مستندهایی که در مرکز سفیرفیلم تولید شده ویژگی‌شان این است که موضوعات مهم و کلیدی کشور را برای ساخت انتخاب می‌کنند و یکی از دلایل اینکه مستندهای سفیرفیلم مخاطب خاص ندارد و مخاطبین عامه‌پسندتری دارد که یکی از دلایلش انتخاب موضوع است. تحریم هم طبیعتاً از موضوعات مهم کشور است و طبیعی است که اگر سفیر بخواهد وارد موضوع اقتصاد بشود، یکی از جدیدترین موضوعاتش بحث تحریم است و یکی از موضوعاتی که در چند سال اخیر برای تولید این مستند مورد توجه بوده، افزایش تحریم است که باعث شد مردم تحریم را بیش از گذشته به زندگی خود حس کنند که این نقطه ورود ما به «نبرد خاموش» است. در این دو سه سال اخیر تحریم عموماً روی زندگی مردم تاثیر گذاشت و ما به عنوان کسانی که علاقه‌مند به نظام جمهوری اسلامی هستیم باید در این فضا کاری کنیم و بتوانیم یک تحلیل درست روی این سوژه مهم ارائه دهیم. در این مستند نشان می‌دهیم که چیزی که باعث اثرگذاری تحریم شد، خود تحریم نبود و بیشتر ساختارهای نادرست اقتصادی کشور و در مقطع‌های مختلف سوء تدبیر مدیران دولتی است.
فارس: چه مدت زمانی را صرف ساخت این مستند کردید؟
ما حدود 5 ماه از سال 91 تحقیقاتمان طول کشید و کل تولید این اثر 10 ماه به طول انجامید.
فارس: در مستند شما دیدم که به دنبال چهره‌های مختلفی با ایده‌های مختلفی رفته بودید، آیا این خواست خودتان بود؟
مخاطب این کار چون صرفا هم‌نظر با ما نیست، ایرادی ندارد که حداقل اشتراکات همه نظرها را قبول کنیم. خیلی وقت‌ها مخاطب می‌خواهد حرف را از کسی دیگر بشنود شاید تاثیرش بیشتر و بهتر باشد، اصل مسئله تحریم مسئله ملی است. اینکه شما از وزیر دوران آقای خاتمی بپرسید اصلا بد نیست و شاید تاثیرش بیشتر هم باشد.
دولت فعلی به این فکر است که چهار سال خود را با درآمد خوب بگذراند
فارس: چرا باید به نقطه‌ای برسیم که رهبر معظم انقلاب ما را ملزم به انجام کاری کنند؟
این فقط در موضوع تحریم نبوده و در مسائل رسانه‌ای هم ایشان جمله أینَ عمار را عرضه داشتند. ما در بحث اقتصادی اولین باری نبوده که شامل سخنان رهبری بودیم، ایشان قبلا هم فرموده بودند که کاری نکنید با بسته شدن چاه نفت اقتصاد بسته شود و وقتی کاری صورت نمی‌گیرد، این طبیعی است که حضرت آقا دوباره این جمله را بگویند. ابلاغ مجدد موضوعات از سوی آقا نکته بسیار مهمی است و این تاحدی مورد بی‌اعتنایی قرار گرفته است که ایشان حکم حکومتی صادر می‌کنند و متأسفانه برخی جاها هم عدم اعتقاد وجود دارد و ما متأسفانه در بدنه فعلی و قبلی دولت هم چنین افرادی را داریم و کسانی در بدنه وزارت نفت هنگامی که آمریکا گفت ما دیگر از ایران نفت نمی‌خریم، به جای اینکه فضا را به نفع کشور کنند و بگویند که اصلاً ما خودمان نفت نمی‌فروشیم گفتند که ما به تمام تعهداتمان پایبند هستیم. به عقیده من دولت فعلی به جای اینکه به فکر اصلاح زیر ساخت‌های اقتصاد باشد، به دنبال این است که این چهار سال را با یک درآمد خوب بگذراند.
فیلمساز پائین شهری دغدغه مردم پائین شهر را نشان می‌دهد
فارس: صنعت سینما باید با مشکلات مردم تناسب داشته باشد، به نظر شما فیلم‌سازان ما چقدر با توجه به این موضوع پیش می‌روند؟
به نظر من هم در سینمای داستانی و هم در سینمای مستند می‌توان از تولیدات تهیه کننده این را فهمید و اگر فیلمساز در طبقه پائین زندگی کرده باشد، فیلم‌هایی می‌سازند که دغدغه هم‌قشرهای خود است. الان وضعیت رو به بهبود است و مجموع متوسط فیلم‌هایی که در مستند و سینما تولید می‌شود، ارتباطش با دغدغه مردم در حال افزایش است. البته برخی فیلم‌سازان هنوز ساز خود را می‌زنند. من حس می‌کنم جریان ملی رو به بهبودی است، منتها این یک رابطه دوطرفه است، از طرفی شما باید پای مخاطب را به سینما باز کنید و از طرفی هم مردم وقتی به سینما می‌آیند که موضوع فیلم دغدغه آنها باشد، یعنی هم باید مردم را دعوت کنیم و حواسمان باشد که تا وقتی مردم به سینما نیایند، نمی‌توان از فیلمساز انتظار داشت. این یک رابطه دوطرفه است که همه باید دست به دست هم بدهند.
برای ساخت فیلم سطح توقع را از ابتدا بالا بگیریم
فارس: چرا مردم ما کمتر برای دیدن مستند وقت می‌گذارند؟ چطور باید پای مردم را به سینما و دیدن مستند باز کنیم؟
این تا حدی به فرهنگ غلطی که در فیلم‌سازان وجود دارد برمی‌گردد، یعنی در سینمای داستانی و مستند در ذهن فیلمساز ارجحیتی وجود دارد. در بین فیلم‌سازان یک نگاه فکری غلط وجود دارد که مستندسازان فکر می‌کنند که ارزش اثر آنها از یک اثر داستانی کمتر است و به فروش خانگی این اثر دقت نمی‌کنند. ما در چند سالی که مستند ساختیم، شاهد بودیم که آدم‌هایی برای دیدن مستند آمدند که نهایتاً تلویزیون می‌بینند. تولیدکننده محصول باید به این قائل باشد که اثرش به معرض مردم برسد، وگرنه مثل مرکز «سینما حقیقت» بسازید و آرشیو کنید و نهایتاً صدا و سیما دو فیلم را پخش کند که به این شکل پای مردم به سینما باز نخواهد خواهد. سطح توقع را از اول بالا بگیریم و کسانی که در رأس مدیریت تولید مستند هستند هم باید به همین شکل فکر کنند. به نظر من مهم‌تر از محتوای محصول عزم تولیدکننده و توزیع‌کننده است و نکته مهم این است که تبلیغات، نقش بسیار زیادی در دیده شدن مستند مستقیم دارد.
منظور از مردمی بودن جشنواره عمار دغدغه مردم است
فارس: جشنواره فیلم عمار چه تاثیری بر روند تولیدات مستند می‌گذارد؟
جشنواره عمار صرفاً دنبال دیده شدن آثار است، اینکه عمار می‌تواند در مسجد و خانه و مدرسه اکران کند، اتفاق بسیار بزرگی است. من فکر می‌کنم عمار خیلی جلو است، شجره طیبه‌ای بوده که هنوز هم در حال ادامه پیدا کردن است، اما به نظر من نباید متوقف بماند. حس من این است که جشنواره چهارم نسبت به جشنواره سوم در جا زد و پیشرفت نکرد. نوع نگاه عمار و اخلاص کار در عمار در جای دیگری دیده نمی‌شود. به نظر دایره برگزار کننده عمار باید وسیع‌تر شود و در زمان‌بندی و نظم برگزاری و داوری‌ها باید دقت بیشتری شود. بین حرفه‌ای‌ها و کار اولی‌ها تفکیکی وجود ندارد و فیلمسازی که حرفه‌ای است، فکر می‌کند که این جشنواره صرفاً جشنواره آماتورها است که باید برطرف شود و از آن طرف هم حزب اللهی بودن و مردمی بودن جشنواره عمار مشخص نیست. اگر جشنواره حزب اللهی‌ها است، تبلیغ در صداوسیما به آن شکل راه و روش بهتری می‌طلبد. منظور از جشنواره مردمی نیز باید مشخص شود و به نظر من منظور از مردمی بودن این است که فیلم‌ها دغدغه مردم است.
تولیدکنندگان جبهه انقلاب نیازمند اقدامات جدی هستند
فارس: مراکزی که از مستندسازان حمایت می‌کنند چه نقشی در پیشرفت الگوی مستند چطور است؟
مجموعه‌هایی که از مستندسازان حمایت می‌کنند دو دسته هستند. دسته اول مجموعه‌هایی که قائل به گفتمان انقلاب هستند و بخشی از آنها در بخش خنثی سینمای ایران و روشنفکری به سر می‌برند، ولی انتظار می‌رود اگر قرار است کاری در تراز انقلاب اسلامی ساخته شود، واقعاً حمایت کنند. به نظر من تولیدکنندگان جبهه انقلاب نیازمند چند اقدام جدی هستند. ما در حوزه مستند از گروه‌هایی که قائل به گفتمان انقلاب هستند باید انتظار چشم‌انداز رسانه‌ای داشته باشیم و این گروه‌ها باید دستور کار داشته باشند. ما اگر قائلیم که رسانه باید در خدمت نظام جمهوری اسلامی باشد باید بتوانیم برای این موضوع برنامه‌ریزی کنیم، اما در حال حاضر چنین برنامه‌ریزی وجود ندارد. فیلمسازی دغدغه‌مند می‌شود و بودجه‌ای به او می‌دهند تا فیلمش را بسازد. آیا این مؤسسات غیر از اینکه صرفاً حمایت مالی کنند، سوژه هم ارائه می‌دهند؟ ما در موسسه سفیر چنین کاری را می‌کنیم، اما من حس می‌کنم شاید جاهای دیگر در این حوزه کوتاهی می‌کنند. ما نباید با این حرف که فیلم باید دغدغه فیلمساز باشد خودمان را گول بزنیم. الان فضا کار توده‌ای است و هر کس در گوشه‌ای مشغول کاری است.
امیدوارم سخنان رئیس جمهور محقق شود
فارس: چرا مستندسازان ما کمتر در این ژانر وارد میشوند؟
متولی فرهنگ در این کشور کیست؟ کسی بیاید با ما یک بار در ماه یک ساعت صحبت کند و سوژه به فیلمساز نشان دهد. به نظر من این نهایت سطح توقع پایین است، ولی اینکه ما انتظار داشته باشیم که همیشه فیلمساز نیازهای نظام را در عرصه رسانه مد نظر داشته باشد، ناشی از تنبلی سیاست‌گذارهای فرهنگی است. نمی‌گویم به ما دیکته کند فقط با ما صحبت کند و اگر سه جلسه این روند برگزار شد، از داخل این مستندات 3 فیلم خارج خواهد شد. خود این گروه‌ها دور هم جمع شوند و در حوزه‌های مختلف موضوعی تبادل نظر کنند و مثلاً درباره مسئله هسته‌ای و دیگر مسائل صحبت کنند.
فارس: شما به عنوان یک فیلمساز آرزویتان برای سال آینده سینمایی کشور چیست؟
تنها نقطه امیدم در فضای سینما شعار این دولت است. اما واقعاً همانی که رئیس جمهور در سخنرانی خود در حضور هنرمندان گفتند؛ فیلم‌های امید بخش بسازید. این حرف را 30 سال پیش حضرت آقا می‌زند و منادی اول و آخر امید، خود حضرت آقا است. من امیدوارم توصیه رئیس جمهور به هنرمندان محقق شود.
منبع: خبرگزاری فارس