به گزارش خبرنگار سفیرفیلم٬ دوشنبه 7 بهمن ماه 92 مستند «جای خالی» در حضور دکتر محمد مهدی مظاهری، مشاور ارشد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اکران شد. او ضمن اشاره به کیفیت بالای مستند از جهت تصویربرداری و کارگردانی گفت: «صحنه آرایی و فیلمبرداریِ خوب به مخاطب کمک می کند تا پیام فیلم را بهتر دریافت و درک کند. این مستند از لحاظ شکلی و فنی و ذوقی قوی بوده در فیلم استفاده های زیبا و به جایی از استعاره‌ها دیده می‌شود.»
تنوع طیفی و سلیقه ای کارشناسان، نکته قابل توجه «جای خالی»
این کارشناس فرهنگی اشاره کرد: «تنوع کارشناسان از طیف‌ها و سلیقه‌های مختلف در فیلم نکته قابل ملاحظه و مثبتی است. ولی باید توجه کرد که استفاده از نظر روانشناسان در اینگونه مباحث بسیار مهم است و بررسی آسیب‌های رفتار اجتماعی از دیدگاه روانشناسی هم ضروری است.»
فرهنگ درونی و تمدن بیرونی است
همچنین دکتر مظاهری با اشاره به تعاریف ارائه شده توسط کارشناسان از فرهنگ در فیلم بیان داشت: «تعریف‌هایی که از فرهنگ ارائه شد صوری، فلسفی و نظری بود، ولی باید توجه داشت فرهنگ درون افراد است آنچه در بیرون دیده می شود تمدن است. این از اشتباهات مشهور است که میان فرهنگ و تمدن مرزی قائل نمی‌شوند. در این مستند هم بیشتر به نمادهای تمدن پرداخته شده است و کارشناسان در این زمینه بحث و گفتگو کردند. در بررسی های دقیق تر، باید این حوزه ها از هم تفکیک شوند هر چند که ارتباطات بسیار نزدیکی با هم دارند. اگر ما از درون قدرتمند شویم، در بیرون از خودمان ضعف نشان نمی‌دهیم. در قدیم هم گفته شده اگر مزاج های چهارگانه باهم هماهنگ باشند، بدن متعادل خواهد بود. در این باره سعدی می‌گوید:
چهار طبع مـخالف و سـركش چند روزي شوند با هم خوش
چون يكي زين چهار شد غالب جان شــيرين برآيـد از قالـب
و چنانچه قوای اخلاقی هم با هم هماهنگ باشند روح هم متعادل خواهد بود. در سطح اجتماعی هم باید توجه داشته باشیم که فرهنگ یک امر دورنی است که اگر در این زمینه به تعالی و تعادل برسیم، در جلوه بیرونی آن که تمدن است شاهد تعادل و سامان‌مندی خواهیم بود. در این مسیر ما باید آموزه های خودمان و گذشتگانمان را به یاد بیاوریم و در عین حال از تجربه‌های دیگران هم استفاده کنیم.»
لزوم نگاه عمیق و دوری از سطحی نگری در عرصه فرهنگ
مشاور ارشد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به لزوم نگاه عمیق و دوری از سطحی‌نگری در عرصه فرهنگ گفت: «فرهنگ تیراژ کتاب و آمارهای لیسانس و فوق لیسانس نیست. کارکردهای فرهنگی بسیار گسترده‌تر از اینهاست، چنانچه ما بسیاری از اختلاف‌های فردی، حزبی و جناحی‌مان را می توانیم با قواعد اخلاقی و فرهنگی حل کنیم. متاسفانه امروز، در کشور شاهد هستیم که رسانه ها برای تبلیغ دین بیشتر صحنه های ظاهری دینداری را پررنگ می‌کنند و کمتر به مسائلی مثل صدق، صبر، امانت داری، مهرورزی و دیگر مفاهیم عمیق دینی می‌پردازند. برای مثال در یک سریال تلوزیونی برای به تصویر کشیدن یک انسان مومن، اذان و نماز او به تصویر کشیده می‌شود-البته لازم است- اما چقدر از صداقت، صفا، صمیمیت و مهرورزی او را می‌بینیم؟»
قدم اول برای اصلاح فرهنگ، اصلاح عاملان و مدیران است
وی افزود: «تعبیری از علامه طباطبایی است که می فرمایند: «ما راه‌های دسترسی یقینی به خداوند را وا نهاده‌ایم و راه‌های دسترسی احتمالی به خدا را خیلی پررنگ کرده‌ایم.» این همان بحث ظاهر و باطن است. صدق و راستگویی از راه‌های دسترسی یقینی به خداوند است. خداوند در قرآن هر جا بحث از صدق است، می فرماید «هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى» یعنی راستگویی از راه‌های دسترسی یقینی به خداوند است و در مسائل ظاهری دین و راه‌های احتمالی رسیدن به خداوند، می‌فرماید «لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ». یعنی نماز، روزه و اعمال دینی به خودی خود موجب رستگاری نمی‌شوند مگر اینکه با صدق و صفای باطن همراه باشد تا مقبول پروردگار واقع شوند. با این حساب، باید در عرصه حکومت و در عرصه هدایت اخلاقی جامعه، توسط حکومت‌های دینی بر روی مفاهیمی مثل راستگویی، امانت‌داری، صمیمیت، مهرورزی هم تاکید و برای بسط و گسترش آنها برنامه ریزی شود. همچنانکه در حدیثی از حضرت رسول(ص) نقل شده است که: «لاتَنظُروا إِلى كَثرَةِ صَلاتِهِم وَصَومِهِم وَ كَثرَةِ الحَجِّ وَالمَعروفِ وَطَنطَنَتِهِم بِاللَّيلِ، وَلكِنِ انظُروا إِلى صِدقِ الحَديثِ وَأَداءِ المانَةِ » یعنی به زيادى نماز و روزه و حج و مناجات شبانه مردم نگاه نكنيد، بلكه به راستگويى و امانت‌دارى آنها توجه كنيد.»
عضو هیات علمی دانشگاه صداوسیما رابطه حکومت با اینگونه مسائل را ارتباط قدرتمندی دانسته و خاطرنشان کرد: «قدم اول در این زمینه بحث عاملیت است، یعنی عاملان و مدیران باید خود اصلاح شوند و عامل به اخلاقیت باشند تا مردم هم به آنها اقتدا کنند. «الناسُ عَلی دینِ مُلوكِهم» اگر چنانچه حاکمان پاک و راستگو باشند و مردم هم به صدق و راستی روی می آورند و به آنها اقتدا می کنند.»
«جای خالی» حرفی از هزاران که باید بارها تکرار شود
در پایان دکتر مظاهری گفت: «من شما را به مداومت در این عرصه توصیه می‌کنم تا این گفتمان نهادینه شود. «جای خالی» حرفی بود از هزاران که باید بارها و بارها تکرار شود. جاهای خالی دیگری بسازید چنانچه در آداب المتعلمين گفته اند كه « الدَّرْسُ حَرْفٌ و التَّکرارُ الفٌ » يعني براي جلوگيري از فراموشي علم و آموخته‌ها، بايد آن را هزار بار تكرار كرد تا تبدیل به یک گفتمان شود و به فراموشی سپرده نشود.»