«جریان انحرافی» بیش از آنکه اشاره‌ای باشد به یک انحراف گفتمانی، شده بود اسم مستعار چند نفر! این برای همین چند وقت اخیر است. یعنی زمانی که رسانه‌ها با اخبار درِ گوشی خود و نهادهای مختلف با بولتن‌های خبری خویش چنین بلایی را سر عبارت «جریان انحرافی» آوردند. در این شرایط شاید حتی کار به جایی کشیده باشد که برخی معتقدان به وجود این جریان، نتوانند خیلی واضح و روشن بگویند جریان انحرافی یعنی چه و انحراف کدام است؟ سؤالی که اسفندیار رحیم مشایی نیز در بخشی از مستند «کدام انحراف» آن را مطرح می‌کند. و شاید بتوان خیلی خلاصه گفت که این مستند پاسخی است به همین سوال.
مستند کدام انحراف برای پاسخ دادن به سؤال مشایی از جن‌گیر معروفی که بالاخره معلوم نشد با این جریان رابطه داشته یا نداشته حرف نمی‌زند؛ دنبال چند صد میلیون تومانی که شایع شده بود قرار است این جریان برای هر نامزدش در انتخابات مجلس هزینه کند، نمی‌دود؛ سراغ زد و بندهای زیر میزی افراد منتسب به این جریان را نمی‌گیرد و اصلاً کاری به کار همۀ حرف‌های اثبات نشده و بعضاً اثبات نشدنی ندارد. شاخه‌ای از سیاست خارجی یعنی مذاکره با امریکا، همراه با چاشنی انرژی هسته‌ای و بحران سوریه، محور مستندی است که قرار است پاسخ این سؤال را بدهد: کدام انحراف؟ کوتاه بودن مستند این امکان را ایجاد می‌کند که بتوان تماشای آن را به همه از جمله کسانی که میانۀ خوبی با مستند هم ندارند، پیشنهاد داد. همین کوتاه بودن، ریتم قابل قبولی هم به مستند بخشیده است که تقریباً در هیچ جای آن حوصله بیننده را سر نمی‌برد. اما به نظر می‌رسد این خصوصیت به مستند ضربه زده است تا جایی که برای درک دقیق رابطه میان صُغری و کبری‌های مطرح شده در آن لازم است دو بار به تماشای آن بنشینید. البته شاید شما باهوش‌تر از نگارنده باشید!
اگرچه حضور دو تحلیل‌گر سیاسی و صحبت‌های آن‌ها –مهدی محمدی و جواد لاریجانی- باری از دوش مستند برداشته است، اما قطعاً برگ برنده این اثر، صحبت‌های صریح اسفندیار رحیم مشایی است. گفت‌وگوی سازندگان «کدام انحراف؟» با وی، به روشنی برخی دیدگاه‌های وی درباره سیاست خارجی و تعامل با جهان را عیان می‌کند و حال این بیننده است که باید نتیجه بگیرد، آیا این مواضع انحراف از اصول انقلاب اسلامی است یا نه؟ مشایی در این گفت‌وگوها –که ای کاش بخش بیشتری از آن در مستند آورده می‌شد- جملاتی می‌گوید که بسیار صریح و روشن است و می‌تواند به تنهایی بهانه‌اش باشد برای نشستن پای این مستندِ تقریباً چهل دقیقه‌ای (البته شاید این هم عطشی باشد که همان اخبار درگوشی و بولتن‌ها به جان ما انداخته‌اند!)
کاری که سازندگان مستند کدام انحراف؟ انجام داده‌اند، سالم است و بوی سیاسی کاری نمی‌دهد و شاید اگر کارهایی از این دست جای همان اخبار در گوشی و بولتنی را گرفته بود، آنوقت جریان انحرافی نه یک مفهوم کلی بدون حد و مرز و نه یک ادعای ثابت نشده به زعم برخی دیگر بود. مستند کدام انحراف؟ ثابت می‌کند که جریان انحرافی اسم مستعار چند نفر نیست!
منبع: خبرنامه دانشجویان ایران