به گزارش سفیرفیلم، عوامل سازنده مستند «نسخه ایرانی» روز چهارشنبه با حضور در دفتر روزنامه «وطن امروز» در گفت و گویی از نحوه ساخت این مستند و ایده پردازی و مسائل پیرامون این اثر سخن گفتند.
این روزنامه امروز ۶ تیرماه ۹۴ در شماره ۱۶۳۴ خود مشروح این گفتگو را منعکس کرد.
مشروح این گفت و گو در ذیل آمده است:
مستند «نسخه ایرانی» با تمرکز به حل بحران دارویی در صدد این بوده که نشان دهد میتوان بدون توجه به امدادهای خارجی! در داخل کشور به حل معضلات رسید. از این رو پیش از رونمایی از این مستند، با علی شفیعی، کارگردان و علی شیرزادیان، تهیهکننده این اثر به گفتوگو پرداختم که در ادامه میآید.
وطن امروز: «نسخه ایرانی» با دستمایه قرار دادن وضعیت دارویی در چند سال اخیر، به دنبال ترسیم تواناییهای داخلی است، از چه رو دارو را محور بررسی خود قرار دادید؟
شفیعی: اول اینکه ما فیلمساز به معنای مرسوم آن نیستیم و در واقع مانند خیلی از جوانان دانشجوی کشور بوده که یکسری حرفها در فضای سیاسی و اجتماعی انقلاب داشتیم و خواستیم در قالب تصویر، این دغدغهها را مطرح کنیم. پس ما تنها نمیخواهیم فیلمی را بسازیم، بلکه به دنبال مطرح کردن حرفهای خود هستیم. در این سالها بحث هستهای خیلی مورد توجه بوده و ابهامات زیادی را ایجاد کرد و ما حتی در ابتدا میخواستیم یک کار بلند ۶۰ دقیقهای درباره بحث هستهای بسازیم. این دغدغه ما قبل از انتخابات ریاستجمهوری بود و با روی کار آمدن گروه جدید برای مذاکرات، یکسری سوالات دیگر هم به ذهن ما رسید، تا اینکه در بررسیها توسط یکی از دوستان پیشنهاد دارو مطرح شد.
وطن امروز: مساله دارو تا چه میزان میتوانست با موضوع هستهای تقارن پیدا کند؟
شفیعی: در بررسیها مشخص شد در چند سال گذشته به علت تحریمهای انجامشده وضعیت دارو بسیار ناگوار شده و با گران شدن یا نبود داروها، خیلی از بیماران دچار مشکل شده و برخیها فوت کرده بودند. دیدیم این میتواند موضوع خوبی برای فیلم ما باشد. در تحقیقاتی هم که انجام دادیم، متوجه شدیم بسیاری از مشکلاتی که از دولت گذشته باقی مانده بود، با توجه به راهکارهای جدید حل شده و بحران دارویی مهار و وضعیت با ثباتی ایجاد شده است.
وطن امروز: شما میخواستید توان ایرانیها را در حل بحران داخلی بدون اتکا به نیروی خارجی نشان دهید؟
شفیعی: بله! جالب اینکه در دولتی که مساله خارجی و مذاکرات هستهای برایش از همه چیز مهمتر بوده است، این اتفاقات موفق در زمینه تامین داروی مردم به وجود آمد، چرا که مدیران بهداشت و دستاندرکاران این بخش منتظر توافقات هستهای نماندند که حالا چه اتفاقی میافتد! بلکه راهکار خود را در زمینه حل معضل با توجه به توان ایرانیها ارائه دادند. من میخواهم خیلی صریح بگویم که ما در فیلم «نسخه ایرانی» به دنبال ارائه این مطلب بودیم که راهحل مشکلات، به مذاکره مربوط نیست، بلکه به تواناییها و تلاش ما در داخل ربط دارد و نمونه آن را در بخش دارویی دیدیم و این سوال را ایجاد کردیم که چرا در بخشهای دیگر هم این اتفاق نمیافتد؟
وطن امروز: پس به دنبال انعکاس این مطلب بودید که خیلی از معضلات موجود نه از بابت تحریمهای خارجی بلکه مربوط به کاستیهای داخلی است؟
شفیعی: بله! خیلی از مشکلات را آقایان به مساله هستهای و مذاکرات خارجی ارتباط میدهند، در صورتی که این طور نیست.
وطن امروز: چگونه این نگره الگویی که در زمینه موفقیت دارویی در مستند نشان داده شد، به سمتی از تفکر حمایتی از دولت کشیده نشد؟
شیرزادیان: این خیلی مهم است که ما از چه زاویهای حرف خود را بزنیم. یک زاویهای که خیلی مرسوم است، نقد مستقیم است که ببینیم شرایط طرفین در مذاکرات چه بوده و چه کمبودها و دستاوردهایی در این زمینه پیش آمده است. این نوع بررسیها اتفاقا خیلی خوب و موثر است اما ما در فیلم «نسخه ایرانی» دست روی مساله اساسیتر و عمیقتری گذاشتیم و جدا از مسائل رخ داده در مذاکرات لوزان و ژنو به دنبال مطرح کردن این بودیم که اصلا حل مسائل داخلی تا چه میزان به مذاکرات مرتبط است؟ پس به دنبال نمونه مناسبی در بدنه دولت رفتیم تا نشان دهیم برخلاف نظر خیلیها میتوان مشکلات داخلی را بدون توجه به روند مذاکرات و با مدیریت صحیح حل کرد. رسیدن به این نتیجه سوالی را ایجاد میکند که دولتی که در بخشی از مجموعهاش توانسته با توجه به راهکاری داخلی، بحران را پشتسر بگذارد، چرا مثلا در بخش اقتصادی این کار را انجام نمیدهد؟!
وطن امروز: بحث من هم این است که به همان اندازه که با نقدی منصفانه از موفقیتها یاد کردید، در بخش معضلات هم این ابهام موجود را مطرح کردید؟
شیرزادیان: به نظرم این اتفاق افتاده و ما در این مستند توانستیم موفق عمل کنیم. ما سعی کردیم با برنامه و سیاست خاصی داستان خود را مطرح کنیم، کاری که خیلی از مستندهای خارجی هم انجام میدهند و نمیآیند به طور مستقیم فقط از معضلات سخن بگویند. برای ما نتیجهگیری و القای مطلب برای مخاطب مهم بود و به جای مستقیمگویی سعی کردیم این سوال را ایجاد کنیم که چرا موفقیتهایی که بابت تلاش گروهی در کشور ایجاد میشود، در سایر بخشها رخ نمیدهد؟ ما سعی کردیم از همه زوایا ببینیم و نباید ابایی هم از این داشته باشیم که از نتایج خوب تعریف کنیم، همان طور که حضرت آقا هم نظرشان این بوده که هر کجا مساله مثبتی دیدید تعریف کرده و هر کجا مشکلی بود، انتقاد کنید. ما هم به دنبال نشان دادن وضعیت بودیم و مخاطب هوشمند خوب میداند چه استنباطی از فیلم داشته باشد.
وطن امروز: به نظر میرسد مهمترین هدفتان در این فیلم توجه به ظرفیتهای درونی بود و اینکه کلید حل مشکلات به توان و سازماندهی داخلی مرتبط است، نه گزارشبرگهای توافقات!
شفیعی: ما به طور کامل به دنبال این حرف شما بودیم البته کسی منکر وجود مذاکرات سودمند نیست اما ما در جریان بررسیها به نتایج مطلوب و رضایتی که مردم از حل معضل دارویی داشتند، برخورد کردیم و دیدیم چگونه میتوان با کمک همین نیروهای داخلی و با تلاش و برنامهریزیها حتی تحریمها را هم پشتسر گذاشت.
وطن امروز: تحقیقات انجام شده چه مدت طول کشید و با چه روشهایی صورت گرفت؟
شیرزادیان: ما قبل از ساخت فیلم، حدود ۳ ماه را بهطور کامل به دنبال تحقیقات بودیم و گروهی برای این کار مشخص شدند تا از جنبههای مختلف بروند و کار را بررسی کنند. جالب است که ما برای یک مستند ۳۰ دقیقهای چیزی در حدود ۸ ماه زمان برای تولید اختصاص دادیم که نشاندهنده توجه و دقتی است که برای بررسیهای واقعی و درست نیاز داشتیم.
عنوان «نسخه ایرانی» هم بر این اساس انتخاب شد که راه درمان معضلات در داخل کشور خواهد بود.
شفیعی: بله! در واقع حل مشکلات به سبک ایرانی و با توجه به ظرفیتهای درونی امکانپذیر میشود. دغدغه ما در این فیلم براساس فرمایش حضرت آقا مبنی بر «تحکیم ساخت درونی» بود. در بحث هستهای و مسائل دارویی ما دیدیم که چنین تفکری جواب داده است.
وطن امروز: پس به جای بررسی وضعیت هستهای و عملکرد بخشهای مختلف دولت یازدهم، تنها خواستید نمونهای عینی از راهکار موفقیتآمیز داخلی را برای مسؤولان ارائه دهید.
شفیعی: مستند «نسخه ایرانی»، دلیل و نشانهای است از بخشی از دولت برای بخشهای دیگر آن تا بدانند که میتوان بدون توجه به مذاکرات کار را به پیش برد. ما اصلا به دنبال جناحبندی در این مستند نبودیم و تنها خواستیم راهحل مثبت را برای بهتر شدن شرایط کشور نشان دهیم البته به طور حتم ما بچه حزباللهی هستیم و این را با صدای بلند اعلام میکنیم و من بدون تعارف بگویم که به آقای روحانی رای ندادم اما نمیتوان عملکرد مثبتی را که در حل مشکلات مردم در بخش دارویی رخ داده مطرح نکرد. ما برای ساخت این فیلم نهتنها یک ریال کمکی از دولت نداشتیم، بلکه حتی انجام مصاحبه با آقای دیناروند، معاون وزیر بهداشت هم با هزار زحمت انجام شد. ما در فیلم خود تنها راهکار دولت برای حل معضل دارو را بررسی کردیم و نه بیش از آن!
وطن امروز: در زمینه دارویی معضلات مختلفی از مافیای دارو تا بازار سیاه و مسائلی دیگر وجود دارد. با توجه به تحقیقات انجام شده در این کار علاقهمند به ساخت آثاری از جنبههای دیگر دارویی نیستید؟
شفیعی: ما ظرفیتها و شرایط مناسبی در زمینه صنعت دارویی داریم که هنوز از آن استفاده مناسبی نشده است. مساله دارویی آنقدر پیچیده و دارای مشکل است که نیاز به ساخت فیلمهای مختلفی است و ما فعلا برنامهای برای ساخت آنها نداریم اما میتوانیم اطلاعات و تحقیقات خود را در اختیار هر گروهی برای ساخت قرار دهیم.
وطن امروز: پیش از این، مستند دیگری در سفیرفیلم با نام «نبرد خاموش» درباره آثار تحریمها بر بخشهای مختلف و از جمله صنایع دارویی کشور ساخته شده بود. مستند «نسخه ایرانی» چه برداشتها و تفاوتهایی با آن اثر دارد؟
شیرزادیان: مستند «نبرد خاموش» نگاهی گذرا به آثار تحریمها داشته و درباره بخشهای مختلف کنکاش میکرد و خیلی تخصصی وارد هر کدام از بخشها نشد، چرا که هدفش با مستند ما متفاوت بود و میخواست آثار و تبعات تحریمها را در آن مقطع نشان دهد اما ما در «نسخه ایرانی» یک گام به جلو برداشته و ضمن نشان دادن تحریمها در حوزه مشخص دارویی، حرف خود را در زمینه اتکا به داخل مطرح کردیم. از این نظر این فیلمها هم دارای تفاوت ساختاری و تفاوت زاویه نگاه در برخورد با موضوع هستند. ما خیلی جزئیتر به مساله تحریمها پرداختیم و تنها مساله هستهای یا دارویی برای ما مهم نبود.
وطن امروز: در مستند «نسخه ایرانی» از طریق پسربچهای با نام مجتبی به معضل دارو ورود میکنیم و این سوژه در روند تغییرات رخ داده به خوبی خود را نشان میدهد، به چه دلیل از این طریق وارد ماجرا شدید؟
شفیعی: اصلا نحوه آشنایی ما با خانواده مجتبی خیلی جالب بود. ما در تحقیقات خود با خانم دکتری در مرکز طبی کودکان آشنا شدیم که بعد فهمیدیم همسر وزیر بهداشت است! این خانم دکتر با بچههای سرطانی آشنا بود و ایشان مجتبی را به ما معرفی کردند و ما دیدیم که چه سوژه مناسبی است. به نظرم یکی از خوبیهای فیلم ما این بود که با نگاهی امیدوارانه درباره بهبود بیماری مجتبی فیلم را به پایان رساندیم البته طی روند ساخت همیشه عنایت خدا همراه ما بود.
شیرزادیان: ما در این فیلم جدا از تصاویر به دنبال این بودیم که پیام مناسبی برای مخاطب داشته باشیم و همین وضعیت مجتبی میتواند برای مخاطب جالب باشد که چگونه با همه مشکلاتی که بابت بیماری سرطان و مشکلات متعدد داشت، در نهایت توانست به سلامتی دست یابد. ما در «نسخه ایرانی» سعی کردیم بیشترین تمرکز را درباره پژوهش و فیلمنامه داشته باشیم، چرا که آنها را قوت یک فیلم خوب میدانیم و برای همین زمان زیادی را به این موارد اختصاص دادیم. به نظرم هدفهایی که برای این کار در نظر داشتیم به خوبی به اجرا درآمد. ما به دنبال این بودیم که بتوانیم کدهایی را در بخشهای مختلف فیلم بگنجانیم تا تماشاگر احساس قیاس در زمینه موضوعات هستهای و دارویی داشته باشد، دیگر اینکه لایههای مختلفی را در فیلمنامه مطرح کنیم که هر مخاطبی براساس دانش و دیدگاه خود با فیلم همراهی کند.
وطن امروز: به نظر میرسد شما در این مستند بهعنوان تهیهکننده صرف نبوده و در نگارش فیلمنامه و اجرا همکاری نزدیکی با کارگردان داشتهاید؟
شیرزادیان: همینطور است. اصولا ما در سفیر فیلم سعی میکنیم در انجام کارها مشارکت خوبی داشته باشیم. پس تهیهکننده همانطور که اشاره داشتید، صرفا به این کار نمیپردازد و میتواند در اجرای یک اثر مولف هم باشد. تهیهکننده در این زمینه خطدهی میکند و در مستند «نسخه ایرانی»، تهیهکننده کار، تدوینگر و تصویربردار و نویسنده هم بود.
وطن امروز: چگونه ایدههای خود را برای ساخت انتخاب میکنید؟
شفیعی: ما در حوزه انقلاب اسلامی اقدام به تهیه لیستی میکنیم که ایدههایی در ارتباط با فضای رخ داده و کمتر پرداخت شده در آن مطرح میشود. سپس براساس اولویتها اقدام به پژوهش و طراحی میکنیم. مثلا الان به دنبال ساخت فیلمی درباره مساله حساسی هستیم که به نظرم جزو معضلات اصلی انقلاب بوده است. برنامههای دیگری هم در نظر داریم. به شخصه مساله پرداخت به شهدای مدافع حرم و بیداری اسلامی جزو مواردی است که علاقهمند به ساخت آنها هستم.
وطن امروز: تاریخ رونمایی و برنامههای اکران فیلم «نسخه ایرانی» چگونه خواهد بود؟
شیرزادیان: هنوز زمان قطعی برای رونمایی مشخص نیست اما به احتمال زیاد در هفته آینده توسط خبرگزاری فارس این کار انجام میشود و در نظر داریم در آینده میتینگهای سیاسی به بهانه پخش این فیلم در دانشگاهها داشته باشیم و امیدواریم کار دیده شود، حتی به دنبال پخش تلویزیونی این مستند هم هستیم.
وطن امروز: از نگاه شما مستند «نسخه ایرانی» را میتوان بیشتر اثری سیاسی دید یا اجتماعی؟
شفیعی: میتواند هم سیاسی و هم اجتماعی باشد، چرا که براساس تحریمهای رخ داده، مسائلی در سطح اجتماعی پیش آمده که ما در فیلم نشان دادیم با مدیریت صحیح در داخل کشور قابل حل است. به نظرم فیلم بیشتر سیاسی است و اتفاقات سیاسی برای ما منبع برخورد با این ایده بوده است و اصالت بیشتری دارد. در یک جمله مستند «نسخه ایرانی» سندی است برای اینکه نشان دهیم مشکلات داخلی بدون وجود تحریمها قابل حل است.
شیرزادیان: اگر بخواهم خیلی صریح پیام و ماحصل فیلم «نسخه ایرانی» را بگویم این است که آب خوردن ما ربطی به تحریمها ندارد! من بهعنوان تدوینگر اگر میدانستم رئیسجمهور در آینده چنین حرفی میزند، این بخش را در فیلم میگذاشتم که نگاه ما بیشتر مشخص شود. به نظرم فیلم ما بیشتر سیاسی بوده و حرف اصلیاش هم توجه به توان داخلی است.