به گزارش سفیرفیلم٬ شنبه ۲۸ دی ماه ۹۲ مستند «جای خالی» در حضور دکتر مقصود فراستخواه، استاد جامعه شناسی اکران شد. وی که خود به عنوان یکی از کارشناسان در فیلم حضور دارند٬ ضمن تماشای مستند بیان داشت: «شما نشان دادید که می خواهید از طریق مطالعه و تحقیق به پاسخ مسئله برسید و سپس نتیجه را به مخاطبان خود ارائه دهید. به دنبال لذت اکتشاف و اندیشیدن هستید و تمایل دارید مخاطبانتان نیز این لذت را تجربه کنند.»
نیاز به توجه بیشتر به راه حل ها
وی در ابتدای این گفتگو مستند را دارای ذوق و ابتکار خاصی دانست که به زیبایی به نکات مهم این بحث می‌پردازد.
دکتر فراستخواه در ادامه بیان داشت: «اما به نظر می‌رسد سایه‌ای از اراده‌گرایی به جای منطق اجتماعی در کارتان پررنگ شده است که می‌باسیت این عنصر و معنا در جایی از کار بازنمایی می‌شد که می‌تواند در کارهای بعدی‌تان این بُعد پررنگ تر شود.»
این استاد جامعه شناسی در رابطه با پرداخت مستند به راه‌حل‌های برون‌رفت از معضل فرهنگ عمومی کشور بیان داشت: «حقیقت این است به تعبیر شما بهبود فرهنگ عمومی مردم نیاز به تمهیدات و زمینه‌هایی دارد، اما اشاره به این تمهیدات و ضرورت ها می‌بایست در کارهای بعدی‌تان برجسته‌تر شود.»
نقش قانون و مشروعیت قانون برای مردم در حل معضل فرهنگ
وی یک مسئله مهم در بحث راه‌حل قانونی فرهنگ را٬ «مشروعیت قانون و نهادها برای مردم» عنوان کرد و بیان داشت: «افرادی که معتقداند قانون را باید اصلاح کرد، درست می‌گویند . اما آیا قانونی که مردم آن قانون را معنادار می‌دانند؟ مشروعیتی برای آن قائلند؟ آیا دلبستگی اجتماعی به این سرزمین وجود دارد؟ چقدر؟ اینها باید بهبود ببخشیده شود.»
تجربه لذت اکتشاف و اندیشیدن برای مخاطب
این استاد جامعه‌شناسی یکی از زیبایی‌‌های کار را برخورد صمیمانه با مخاطب عنوان کرد و گفت: «شما نشان دادید که واقعاً می خواهید از طریق مطالعه و تحقیق به پاسخ مسئله برسید و نتیجه را به آنها ارائه کنید. این خیلی زیبا، درخشان بود و فاخر بود که نشان دادید پرسش‌هایی دارید و سپس به دنبال پاسخ آنها رفتید. در حد توان خود نیز تحقیقاتی انجام دادید و حالا می‌خواهید ببینید که یافته‌های تحقیق‌تان چه می‌گوید. این خیلی مهم است که شما به دنبال لذت اکتشاف و اندیشیدن هستید و تمایل دارید مخاطبانتان نیز این لذت را تجربه کنند.»
جای خالی گفتگوهای آزاد در حوزه عمومی
وی جای نمایش گفتکوهای آزاد و بحث‌های عمومی را در حوزه «فرهنگ عمومی» در مستند خالی عنوان کرد و گفت: «باید دانست حوزه عمومی محدودیتی بصورت ساختاری ندارد، هرکسی می‌تواند در این حوزه عمومی مشارکت کند و هر دیدگاهی را بیان کند. دیدگاهی که دلیلی ندارد مطمئن شویم الزاماً دیدگاهی درست است. جامعه باید تحمل سخن نادرست را داشته باشد تا به سخن درست برسد. البته باید دانست حقیقت همیشه ناتمام است و فرآیند گفتگو هیچ‌وقت به پایان نمی‌رسد.»
لزوم دوری همزمان از سیاست ورزی و خودسانسوری
فراستخواه درباره دوری از سیاست ورزی در موضوع فرهنگ عمومی و مستند «جای خالی» گفت: «برای سیاست زدایی از تحقیقات، گام اول این است که شما بدون آنکه گرفتار ایدئولوژی های سیاسی له و علیه، بالا و پایین شوید، نتایج تحقیقات خودتان را با زبان اجتماعی بیان کنید. نتیجه مطالعه می تواند با روش هایی مستند با شواهد لازم مطرح شود.»
وی با طرح این مسئله که نباید اجتناب از سیاست ورزی سبب خودسانسوری شود، خاطرنشان کرد: «نیازی به ورود در مجادلات سیاسی نیست. شأن شما به دور از اینها است. شما محققید و با همان آزادی عمل و روح آکادمیک و اکتشاف به سراغ مسائل بروید و ردپاها را نشان دهید.»
جای خالی رسانه، مطبوعات و صنوف در «جای خالی»
وی پرداخت مستند به شهرها و روستاهای کوچک کشور و دوری گزینی از تهران را بسیار خوب و مناسب عنوان کرد و گفت: «همه ایران تهران نیست و چند شهر بزرگ نماینده تغییرات ایران نیست و شما این موضوع را در مستند بسیار تحسن برانگیز نمایش دادید.» این محقّق در عین حال جایگاه رسانه، مطبوعات، محله‌ها و صنوف اجتماعی را به عنوان یک عامل اجتماعی در مستند خالی دانست.
این استاد دانشگاه در ادامه عنوان کرد: «این جاهای خالی البته نقطه زیبا و خوب کار شما را نشان می دهد. درواقع وقتی کاری اوج می گیرد، من احساس می کنم جای چیزهای دیگری خالی است. این منطقِ رشد و تحول ما است.»
ترویج روح تتبّع، تفحص، تحقیق و مسئله شناسی
وی در پاسخ به این سوال که به عنوان یک استاد جامعه شناسی تماشای این فیلم را به دانشجوهایتان توصیه می کنید گفت: «بله. مخصوصا از این جهت بیشتر ارزشمند است که دانشجویان دوره کارشناسی ارشد و دکترا می توانند با تماشای این مستند متوجه شوند که چقدر زمینه بهره برداری از پژوهش های درسی وجود دارد. درواقع یک نوع ترویج روح تتبّع، تفحص، تحقیق و مسئله شناسی است.»
«جای خالی»؛ مدخلی به سوی جستارگشایی های اجتماعی برای حل مسائل فرهنگی
فراستخواه در انتها بیان داشت: «یکی از مشکلات دانشگاه های ما، صرف وقت زیاد برای محفوظات یک سری مسائل تئوریک و انتزاعی است. درصورتی که لازمه توسعه دانشگاه سوق پیداکردن به جستارگشایی های اجتماعی و تحقیقات کاربردی برای حل مسائل اجتماعی است. از این جهت «جای خالی» را مدخلی بر این موضوع می بینیم که تجربه و تلاش بسیار خوبی است که انشالله می تواند زایش و گسترش پیدا کند.»
گزارش تصویری این اکران را می توانید از اینجا مشاهده کنید.