به گزارش سفیرفیلم، نشست رونمایی از مستند «اصل قصه» پیش از ظهر امروز سه شنبه ۲۲ اردیبهشت ماه در نمایشگاه کتاب تهران برگزار شد.
این رونمایی با حضور دکتر محسن پرویز، معاون فرهنگی وزارت ارشاد در دولت نهم، محمد حمزه زاده، رئیس انتشارات سوره مهر، میثم نیلی، دبیر مجمع ناشران انقلاب اسلامی و مجید فضائلی کارگردان این اثر و همچنین جمعی از علاقه مندان و فعالان فرهنگی کشور در محل نشست های تخصصی غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی برگزار شد.
پس از اکران، نشست تخصصی «نمایشگاه کتاب، فروشگاه یا نمایشگاه؟» در همان محل آغاز گردید.
باید روند فعلی را اصلاح کرد/ نمایشگاه به این شکل یک فروشگاه بزرگ است
در ابتدای این نشست، فضائلی، کارگردان مستند «اصل قصه» ضمن اشاره به نحوه شکل گیری ایده این مستند به وضعیت فروش کتاب در نمایشگاه اشاره کرد و گفت:
این ایده از سال گذشته مطرح شد که نمایشگاه کتاب تهران چه فواید و چه مضراتی دارد؟ ما از کودکی مخاطب اصلی نمایشگاه کتاب بودیم و هر بار کتاب هایمان را برای یک سال در نمایشگاه تهیه می کردیم. اما بسیاری از این کتاب هایی که تهیه می شد خوانده نمی شد .
وقتی این مشکل را با بعضی از دوستان مطرح کردم به این نتیجه رسیدم که مسائل بزرگتری در مورد ماهیت نمایشگاه کتاب وجود دارد. چالش های بزرگی که وجود نمایشگاه کتاب را حتی غیرمفید نمایش می داد. اما در این میان برخی از کارشناسان نیز بر این عقیده بودند که در کنار مضرات اقتصادی نمایشگاه برای چرخه نشر کشور، فواید فرهنگی و اجتماعی نیز وجود دارد که آن را به عنوان یک رویداد بزرگ فرهنگی تبدیل می کند و هرگونه تغییر آن نباید به اصل وجود نمایشگاه آسیب بزند.
کارگردان مستند اصل قصه در ادامه افزود: من در این مستند با مصاحبه با کارشناسان مختلف در صدد نمایش فواید و مضرات نمایشگاه برآمدم و به این نتجیه رسیدم که می توان با تغییر شیوه کنونی برگزاری آن، ضمن حفظ فواید مضرات آن را نیز برطرف کرد.
آنچه قرار بود باشد… آنچه که اکنون هست
در ادامه دکتر پرویز، معاون فرهنگی وزیر ارشاد در دولت نهم در پاسخ به این سوال که آیا نمایشگاه کتاب در نسبت با صنعت نشر تعریف می شود یا در نسبت با اجتماع و فرهنگ گفت: من تصورم این است که همه جنبه های نمایشگاه را باید در نظر گرفت و آن را در مقایسه با خودش بررسی کرد نه نمونه های خارجی آن. از اولین روز تاسیس این نمایشگاه، هدف آن ایجاد یک بازار کتاب برای تامین کتاب دانشجویان و اساتید و مخاطبان حوزه فرهنگ بود، اما در یک روند ۲۷ ساله امروز شاهد هستیم که ابعاد فرهنگی نیز به این ماجرا اضافه شده و ابعاد اقتصادی آن را تحت تاثیر قرار داده است.
معاون فرهنگی وزیر ارشاد در دولت نهم ضمن اشاره به حجم بالای بازدید کننده از نمایشگاه کتاب، دید و بازدید های فرهنگی را یکی نقاط قوت این رویداد فرهنگی دانست و گفت: امروز بحث چرخه اقتصادی ناشران به این نمایشگاه اضافه شده است و ما شاهد هستیم که اساتید و دانشجویان و مخاطبان زیادی برای تامین کتاب یک سال خود به نمایشگاه می آیند؛ اما در کنار این موضوع دید و بازدید های فرهنگی مختلفی نیز با نویسندگان و شاعران و اهالی فرهنگ نیز رخ می دهد. لذا نمی توان گفت نمایشگاه در حال حاضر صرفا یک بازارچه کتاب است و اگر از برخی از این ابعاد غفلت شود، در تحلیل دچار مشکل می شویم. نمایشگاه کتاب در کل یک حرکت فرهنگی است که هرساله چیزی بین ۳ الی ۴ میلیون نفر بازدید کننده دارد. حضور این حجم افراد در نمایشگاه صرفا حضوری اقتصادی جهت خرید کتاب نیست و طبیعتا دید و بازدید های فرهنگی نیز وجود دارد.
این مدیر فرهنگی در پایان وابستگی ناشر و مخاطب را مورد توجه قرار داد و اضافه کرد: نقد هایی به وضعیت فعلی نمایشگاه وارد است به عنوان مثال بخش بین الملل قرار بود به نمایشگاه اضافه شود، اما این بخش صرفا به ناشرین لاتین خلاصه شد. و یا در بخش ناشران عمومی، ما شاهد وجود ناشران ضعیف در چرخه افتصادی نمایشگاه هستیم که اقتصاد شان به این نمایشگاه وابسته است و اگر نمایشگاه را حذف کنیم به آنها آسیب می رسد. امروز ۱۰ الی ۱۵ درصد اقتصاد نشر کشور در نمایشگاه شکل می گیرد و نمی توان این موضوعات را نادیده گرفت، داستان شبیه داستان مرغ و تخم مرغ است، هردو به هم وایسته اند هم ناشر هم مخاطب و باید همه اینها را در نظر گرفت.
بعد از سخنان دکتر پرویز، دیگر مهمان حاضر در نشست آقای حمزه زاده رئیس انتشارات سوره مهر طی سخنانی به نقد و بررسی وجهه فروشگاهی نمایشگاه کتاب پرداخت.
کار از دست وزارتخانه و وزیر خارج است
حمزه زاده ضمن تقدیر از سازندگان این مستند، این اثر را تلاشی برای به تصویر کشیدن این معضلات دانست و با اشاره به هدف نهایی نمایشگاه گفت: ساخت شدن چنین مستند هایی در حوزه نشر و ورود حوزه تصویر برای به تصویر کشیدن معضلات این عرصه، فارغ از جهت گیری ها و رویکرد های منصفانه و غیرمنصفانه کارگردان، مفید است و جای تقدیر و تشکر دارد. اگر بخواهیم در مورد مساله نمایشگاه صحبت کنیم باید دید هدف نهایی این نمایشگاه یا هرکار ترویجی دیگری در حوزه نشر چیست؟ آیا هدف غیر از افزایش سرانه مطالعه کتاب در میان مردم است؟ باید نگاه کرد که این شنبه بازار نمایشگاه تهران چقدر به ارتقای مطالعه در کشور کمک می کند.
رئیس انتشارات سوره مهر در ادامه افزود : ما وقتی از مطالعه صحبت می کنیم در واقع از فرهنگ صحبت می کنیم، اما کتاب یک بعد دیگری نیز دارد که به عنوان یک محصول اقتصادی در صنعت نشر تعریف می شود. این بعد از کتاب با موضوعاتی در وزارت صنعت و اقتصاد تداخل پیدا می کند. وقتی کتاب یک محصول باشد، بحث مخاطب، مشتری، توانایی خرید، علاقه مندی به موضوع ، سرمایه، بازگشت سود، تجاری سازی، شبکه توزیع و شبکه فروش و شبکه ترویج معنا پیدا می کند. اما امروز عمده نگاه به کتاب در حوزه نشر محدود به همان نگاه فرهنگی است، یعنی ممیزی و بهداشت کتاب که عمدتا به وزارت ارشاد مربوط می شود. اما اگر این چرخه بخواهد اصلاح شود، باید وزارتخانه های دیگر نیز به موضوع وارد شوند مثلا چندین سال است که مساله کاغذ در عرصه نشر وجود دارد اما وزارت صنایع و معادن ورود پیدا نکرده است. یا مساله بیمه که بیمه گذار وارد نشده است، من در این مستند گفته ام که در کشور برای پول نزول و ربا بیمه وجود دارد اما ناشر وقتی اثری را منتشر می کند به درستی آنرا بیمه نمی کنند، یعنی همانطور کتاب را بیمه می کنند که بار انگور و هنداونه را بیمه می کنند! لذا اگر بخواهیم کتاب را به عنوان یک محصول نگاه کنیم نه تنها این نمایشگاه به آن کمکی نمی کند بلکه ضرر اقتصادی زیادی نیز وارد می کند.
رئیس انتشارات برگزیده کشور در ادامه ضمن بیان بحث دسترسی به کتاب، وضعیت فعلی نشر را قابل تغییر کلی دانست و گفت: دسترسی مخاطب به کتاب باید از طریق شبکه توزیع و کتاب فروشی ها ممکن شود. وقتی مخاطب تمام نیاز یک سال خود را از نمایشگاه تامین کند شبکه توزیعی شکل نمی گیرد. و حتی با این چینش ناشرینی که در نمایشگاه فعلی وجود دارد، حتی دسترسی به کتاب با مضامین مشخص برای مخاطبان ناممکن است و هیچ کس را راضی نمی کند.
وی خاطر نشان کرد: باید بگویم که کار از دست وزارت خانه و غیر خارج است، عموم مدیران سعی می کنند در دوره مدیریتی خودشان همین روند را ادامه دهند و کمتر خودشان در بحث اصلاح نمایشگاه ورود پیدا می کنند، اما من اعتقاد دارم نمایشگاه فعلی را می توان در یک دوره چهار ساله رفته رفته به سمت نمایشگاه محوری و دور شدن از فروشگاه محوری تغییر داد. نمایشگاه یاس که امسال مطابق میل مدیران نبود و آن را تعطیل کردند می توانست شروع کننده این سیر باشد.
این کارشناس حوزه نشر در پایان افزود : در مساله کتاب و مطالعه علاوه بر تولید و توزیع این مثلث رکن سومی نیز به نام ترویج دارد، باید افرادی با اشراف به موضوعات و عناوین مختلف کتاب در فضای نمایشگاه باشند تا کتب خوب را به مشتریان معرفی کنند. اگر نمایشگاه برای معرفی محصولات به جوانان و خانواده ها و دسترسی راحت آنها را به کتاب مورد نظر ممکن ورود پیدا کند، بسیار مفید خواهد بود. ما امروز چیزی حدود ۱۰ الی ۱۵ میلیارد تومان سالانه هزینه برگزاری نمایشگاه می کنیم که با این بودجه می توان در تمام شهر ها و استان ها فروشگاه های مجهز کتابفروشی دایر کرد. ما امروز تنها ۵۰۰۰ ناشر فعال داریم و این محل خوشبختی نیست، آن چیزی که مشخص است این است که وضعیت فعلی قرمز است.
اگر نمایشگاه را تعطیل کنیم به بسیاری از ناشران آسیب می رسد؟
بعد از سخنان حمزه زاده، فضائلی کارگردان این مستند خطاب به دکتر پرویز، از لزوم بررسی مجدد ناشران سخن گفت و افزود : آماری که داریم بخش زیادی از تولید کتاب امروز کشور بحث کتاب سازی است، اکنون حدود ۲۴۰۰ الی ۲۵۰۰ ناشر در نمایشگاه حاضر هستند که به جرات می توان گفت تنها حدود یک سوم از این ناشران، ناشران جدی در عرصه کتاب هستند و باید به بسیاری از این ناشران پیشنهاد کرد که سرمایه گذاری خود را در بخش های دیگری انجام دهند. ادامه یافتن نگاه غلط فعلی که می گوید «اگر نمایشگاه را تعطیل کنیم به بسیاری از ناشران آسیب می رسد» باعث ادامه یافتن روند غلط فعلی می شود در صورتی که بسیاری از این ناشران واقعا ناشر نیستند.
دکتر پرویز در پاسخ به فضائلی، ضمن نقل خاطره ای از یک وزیر ارشاد گفت : خاطرم هست زمانی یکی از این وزرای فرهنگ و ارشاد می گفت: من از پنجره اتاقم شاهد رفت و آمد های زیادی به وزارتخانه بودم، بعد از اینکه علت را جویا شدم، گفتند که این رفت و آمد ها برای تمدید پروانه نشر است. من در راستای کم کردن این ارجاعات گفتم چرا باید پروانه نشر تمدید شود؟ پروانه نشر باید مثل شناسنامه افراد دائمی باشد.
وزیری که فرق شناسنامه نشر و پروانه نشر را نمی دانست!
وی ضمن ابراز تاسف ادامه داد: باعث تاسف است که شخصی در این سطح، فرق بین شناسنامه نشر و پروانه نشر را نمی داند و با دادن مجوز نشر دائمی به افراد ، زمینه غیر حرفه ای کردن عرصه نشر را فراهم می کند. وقتی ما از ناشر حمایت می کنیم، کاغذ یارانه ای به او می دهیم و پروانه نشر دائمی به او می دهیم، بسیاری از کاسبان اقتصادی نیز هوس می کنند تا با دریافت یک مجوز نشر ،از مزایای کاغذ یارانه ای استفاده کنند. در صورتی که سیاست های وزارت ارشاد و وقوانین برنامه چهارم و … حمایت را به سمت پدید آوردنده و مصرف کننده سوق داده اند. اینها باید اصلاح شود. همه این ابعاد را باید در کنار یکدیگر دید.
دبیر انجمن قلم در پایان افزود : امروز مشکل نشر کشور ما از نبود کتاب فروشی گذشته است، یک روزی مشکل نشر ما مشکل کتاب فروشی بود اما امروز حتی اگر اولویت مان را ساخت و تجهیز کتابفروشی قرار دهیم باز هم در اولویت بیستم نشر کشور هستیم؛ چون وارد فضاهای جدید شده ایم و بیشتر عقب افتاده ایم.امروز اگر دست حمایت را از بسیاری از ناشران برداریم از هم می پاشند، بسیاری از ارزش های امروز حوزه نشر کشور در واقع ارزش نیست، مثلا افزایش تعداد عناوین کتاب. یا میزان تیراژ کتاب و … این نمایشگاه به اتمام می رسد اما تک تک این موضوعات جای بحث دارد و باید بررسی شود، چرخه تولید ما از ابتدا تا انتهایش ، غیر حرفه ای است. نه نویسنده ما تنها نویسنده است نه کتاب فروشی ما و نه ناشر ما.بسیاری از کتابفروشی های ما لوازم التحریر فروشی اند و بسیاری از نویسندگان مان شغل دیگری دارند، در خصوص نمایشگاه کتاب نیز یک حرکت قطعی نیاز است که پا به پای این فروشگاه بزرگ جنبه نمایشگاهی آن را نیز تقویت کند. اما گاهی با تغییر یک مجری، تمام برنامه ها متوقف می شود.