به گزارش سفیرفیلم شب گذشته (چهارشنبه) قسمت هشتم برنامه راز با موضوع «مستندسازی مسأله محور»، در حالی به روی آنتن رفت که در قسمت اول این برنامه، «مصطفی رضوانی» و «محمدصادق باطنی»، دو تن از کارگردان های سفیرفیلم، حضور داشتند.
در ابتدای برنامه مصطفی رضوانی با اشاره به جایگاه نامناسب سینمای مستند در ایران گفت: در دنیا مستندها را برای پرده سینما می سازند و برای آن ارزش قائل میشوند. در شبکههای ماهواره ای فارسی زبان و غیرفارسی زبان بهترین ساعتها را به پخش مستند اختصاص میدهند. اما در ایران اهمیت کمی به سینمای مستند داده میشود. که البته مسئول اصلی آن مخاطب نیست بلکه مروّجان رسانه هستند.
این مستندساز ادامه داد: وقتی تولید کننده و توزیع کننده به سینمای مستند اهمیت ندهد، طبیعی است که مخاطب هم برای آن ارزشی قائل نباشد. مستند در صداوسیمای ایران، تنها به شبکه مستند محدود میشود که آن هم شروع خوبی داشت اما باز هم به سراغ مستندهای مخاطب خاص رفته است.
محمدصادق باطنی با اشاره به اکران مستند «مهارنشده» در دانشگاهها عنوان کرد: در آن زمان این مستند در ۷۵ دانشگاه درسراسر کشور اکران شد که نتیجه مطلوبی داشته است.
نادرطالب زاده خطاب به باطنی اظهارکرد: من برای مستند «مهارنشده» که درباره انرژی هستهای بود، ارزش بسیاری قائل هستم. گویا راوی آن یک دانشجوی پاکستانی بود که قصه را هم به زبان فارسی و انگلیسی روایت میکرد و در بسیاری از دانشگاه های کشور نیز نمایش داده شد. موسیقی، تدوین و فیلمبرداری آن ظریف بود. تا به حال این را تجربه نکرده بودیم که بچهها در دانشگاه، مستند بسازند و ببینند. تا جایی که میدانم چنین تجربه ای در خارج از کشور هم صورت نگرفته است.
محمدصادق باطنی در ادامه گفت: مستند در کشورمان طبق اشاره آقای رضوانی به مخاطبان خاص خلاصه شده بود و عادت کرده بودیم نام مستند را با «راز بقا» بشناسیم. این درحالیست که در دنیا، مستند کاملا کارکردهای جدی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی دارد و ما و دوستانمان برای تغییر این فضا تلاش کردیم موضوعات را به گونهای جدیتر مطرح کنیم.
باطنی افزود: مثلا مستند اول آقای رضوانی درباره انرژی هستهای و قدرت نرم بود. مستند دوم ایشان درباره تحریم بود. مستند دیگری را با موضوع تاریخ انقلاب اسلامی بعد از رحلت امام خمینی (ره) ساختیم که تا به حال کسی به این مضمون نپرداخته بود. همچنین در حال تولید مستندی هستیم که درباره فرهنگ عمومی است. موضوعی که کاملا مغفول مانده و سعی داریم که آن را مطرح کنیم.
این مستندساز جوان توضیح داد: یکی از نیتهای ما مربوط به بحث کرسیهای آزاد اندیشی بود؛ یعنی مستندهای تولیدی ما بهانهای برای کرسیهای آزاد اندیشی شد. مستند «مصاف» حدود دو ماه قبل و زمانی رونمایی شد که دانشجویان به شدت درگیر امتحانهای پایان ترم بودند. در عرض سه هفته ۱۱۰ دانشگاه تقاضای اکران مستند را دادند که در این بین ۸۰ دانشگاه آن را اکران کردند. این نشان میدهد که هرچند مستند آنتن عمومی نداشته اما مخاطب خودش را پیدا کرده است.
طالب زاده خطاب به رضوانی گفت: ما در برهه ای قرار گرفتیم که تولید مستند به صورت معمولی و به سفارش شبکههای تلویزیونی نیست، بلکه به صورت خودجوش ساخته میشود. معمولا موضوعاتی را انتخاب میکنید که برای جامعه مهم است. شما در دیداری که من و مستند سازان عمار نیز حاضر بودند سوالی را از رهبری پرسیدید که ایشان نیز پاسخ دادند.
رضوانی پاسخ داد: در آن دیداری که با جشنواره فیلم مردمی عمار بود، مهمترین سوالم این بود که ما بچههای حزب اللهی به بهانه رفع نیازهای رسانه وارد هنر شدیم و میخواهیم وارد قالب داستانی شویم اما از محیط سینما نگرانیم. ما در سینما از عفاف و حجاب، موضوعات محلی، خیانت و مهاجرت صحبت کردیم. موضوعاتی که دغدغه مردم نیست اما سینماگران فکر کردند موضوعات خوبی است و باید ادامه دهند.
رضوانی افزود: مقام معظم رهبری در پاسخ گفتند من هم محیط سینما را میشناسم و حرف شما را میپذیرم. یکی از مؤلفههای سینما مسأله جنسی است که حل شده است. این سینما زمانی وارد ایران شد که مسأله کشف حجاب و جشنهای ۱۵۰۰ ساله پذیرفته شده بود و متأسفانه این جریان بعد از انقلاب هم ادامه پیدا کرد. راهکار ایشان این بود که وارد این حوزه شوید، زره به تن کنید. زره شما دعا، مناجات، نوافل و صحیفه سجادیه است.
رضوانی خاطرنشان کرد: تفاوت مستندهای دو، سه سال اخیر این بود که سعی کرد منصفانه نگاه کند. و به جای حذف حقیقت، حقیقت را با تحلیل صحیح بگوید. گام بعدی انتخاب موضوع مهم است. فتنه ۸۸، انرژی هسته ای، نقد جریان روشنفکری در فضای رسانهای و مجازی، تحریم، سبک زندگی و فرهنگ عمومی، جریان شناسی سیاسی ۲۰ ساله ۶۸ تا ۸۸ از جمله موضوعاتی است که به آن پرداختیم.
در ادامه گفتگو، باطنی درخصوص تفاوت ماهوی مستندسازی تلویزیونی و دانشجویی گفت: گاهی با دوستان درباره تفاوت سینمای داستانی و مستند صحبت میکنیم و به این نتیجه میرسیم که سینمای مستند بسیار سختتر است. چراکه در مستند با موضوعی جدی روبروهستیم و حقایق باید روبروی دوربین ما اتفاق بیفتد و ما خالق آن نیستیم و از این جهت، کار سخت تر می شود.
در میانه برنامه تیتراژ و بخشی از مستند «نبرد خاموش» اثری از مصطفی رضوانی پخش شد و وی درباره آن گفت: موضوع این مستند درباره شرایط اقتصادی است. داستان روزنامه نگاری است که به دلیل تحریم کاغذ، نشریه آنها تعطیل میشود. ما در ساخت این مستند سعی کردیم سه رویکرد اساسی را دنبال کنیم. در اولین قدم، تلاش کردیم که نشان دهیم تحریم آسیب هم می رساند، در مرحله دوم به ریشه یابی عوامل تحریم تحریم پرداختیم و در نهایت سعی کردیم تا فرصتها را در کنار آسیبها ببینیم.
در ادمه برنامه بخشهایی از مستند «جای خالی» از محمدصادق باطنی که قرار است در پاییز امسال رونمایی شود پخش شد.
این مستندساز جوان درباره «جای خالی» گفت: موضوع مستند درباره فرهنگ عمومی است که با توجه به سابقه دیرینه در ایران و فرهنگ اسلامی، در آن دچار پریشان حالی هستیم. تلاش کردیم دلایل این موضوع را آسیب شناسی کنیم، راهکار ارائه دهیم و بعد منابع را بیان کنیم.
محمدصادق باطنی نیز درپایان بخش اول یادآورشد: باید دغدغهها را به سمتی هدایت کنیم که تکنیک فراموش نشود. هرچند که مخاطب خودمان را داریم اما کارهای ما از آنتن خیلی دور است و ما از متولیان پخش مستندها دوریم.