به گزارش خبرنگار سفیرفیلم چهارشنبه شب گذشته٬ ۲۵ دی ماه ۹۲ مستند «جای خالی» در سلسله جلسات «بزم اندیشه» موسسه جوانان آستان قدس رضوی مشهد و در حضور فعالان و نخبگان فرهنگی شهر مشهد به اکران خصوصی درآمد.
کمیل سوهانی٬ کارگردان مستند «جای خالی» در نشست نقد و بررسی پس از اکران مستند٬ بیان کرد: «در این مستند که به همت موسسه سفیرفیلم در زمانی حدود ۱۴ ماه ساخته شده است با سه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از سه دولت مختلف و نویسندگان پرفروشترین کتاب های ۳۰ سال گذشته در زمینه خلق و خوی ایرانیان مصاحبه شده است. همچنین سعی شده با اساتید مختلف از طیفهای مختلف سیاسی در این زمینه گفتگو شود.»
سه هزار تعریف مختلف برای واژه فرهنگ
این کارگردان درباره نحوه ورود به این زمینه ابراز داشت: «هنگامی که بر آن شدیم تا در خصوص فرهنگ مستندی تهیه کنیم در مراحل ابتدایی از عظمت و بزرگی موضوع دچار وحشت شدیم. زیرا عوامل بسیاری در شکلگیری و تغییر فرهنگ دخیل و موثر هستند. به طور مثال در کتاب های مختلف فقط برای لغت فرهنگ گاهی تا بیش از سه هزار تعریف مشاهده می شود.»
دغدغههای رهبری مهمترین انگیزه ساخت «جای خالی»
سوهانی با بیان اینکه انسانهای متفاوت با دغدغههای مختلف تعاریف بسیاری را از فرهنگ ارائه میدهند٬ خاطرنشان کرد: «مهمترین انگیزهای که سبب شد به ساخت این مستند بپردازیم سخنان مقام معظم رهبری در خراسان شمالی بود.»
وی ادامه داد: «ایشان در این سخنرانی ۲۱ سوال را مطرح کردند و خواستار شدند در خصوص این سوالات و سبک زندگی اقدامات شایستهای انجام شود.»
اسلام و قرآن به روشنی فرهنگ را تعریف کردهاند
در ادامه مراسم یکی از حاضران به ارائه نظرات خود در خصوص مستند پرداخت و گفت: «آنچه در این مستند مشاهده میشود این است که هیچ کس از بزرگ و کوچک نمیتواند تعریف واحد و روشنی از فرهنگ را ارائه دهد٬ این در حالی است که اسلام و قرآن به روشنی فرهنگ را تعریف کردهاند و فرهنگ را مجموعه رفتارهایی که انسان را به تعالی میرساند میدانند.»
کارگردان مستند «جای خالی» تصریح کرد: «یکی از نکاتی که سعی شده در این مستند نسبت به آن پرداخته شود این است که کودکان با فطرت پاکی که دارند میتوانند برخی مسائل را به روشنی درک کنند. به طور مثال نیازی نیست که فردی سالها مطالعه کند تا به زشتی دروغ پی ببرد بلکه این مسئله را حتی کودکان میدانند اما با افزایش سن، دروغ برای همان کودکان تبدیل به امری عادی میشود. سوال اینجاست که چرا این اتفاق رخ میدهد؟»
هنگامی که ارتباط مردم با مسئولان قطع است چگونه انتظار داریم رشد فرهنگی رخ دهد!
در بخشی دیگر از این نشست دیگر بیننده حاضر در جلسه بیان کرد: «بسیاری از بزرگان ما خود نمیدانند فرهنگ به چه معناست و حتی در بسیاری موارد دارای اختلاف نظرات بسیاری هستند.»
وی با طرح این پرسش که چرا این بزرگان نمیتوانند به یک نظر واحد برسند ابراز داشت: «مدام شنیده میشود که مسئولان و بزرگان عنوان میکنند اقدامات فرهنگی نیاز به اصلاح ریشهای دارند٬ اما ما در بحث اجرا دچار مشکل هستیم و همان مسئولان که خود سخن میگویند عمل نمیکنند.»
نوری با اشاره به اینکه منافع برخی افراد سبب میشود اصلاحات ریشهای انجام نشود خاطرنشان کرد: «این موارد عاملی خواهد شد تا برخی خطوط قرمز را نبینیم و یا نخواهیم که ببینیم.»
وی یکی از دلایل این بهم ریختگیها را عدم ارتباط مردم با مسئولان دانست و یادآور شد: «هنگامی که ارتباط مردم با مسئولان قطع است است چگونه انتظار داریم رشد فرهنگی رخ دهد!»
رشد علمی در سایه تضارب آرا رخ میدهد
دیگر بیننده مستند در پاسخ به وی تصریح کرد: «رشد علمی در سایه تضارب آرا رخ میدهد. بنابراین این که مشاهده میکنید نظرات و آرا بزرگان با یکدیگر متفاوت است کاملا طبیعی است.»
وی ادامه داد: «اینکه امروز مشاهده میکنید تحولات بر ما غلبه کردهاند به این دلیل است که ما نتوانستهایم ارزشها را برای فرزندانمان نهادینه کنیم.»
آموزش و اصلاح زیر ساختها از جمله عوامل استقرار فرهنگ است
در ادامه کارگردان مستند «جای خالی» در پاسخ به این پرسش که چرا در این مستند از عنصر زمان جهت مستقرشدن فرهنگ سخنی به میان نیامده، این در حالی است که استقرار فرهنگ در کشور نیازمند گذران زمان قابل توجهی است گفت: «در قسمت های مختلف این مستند به این امر پرداخته شده که استقرار فرهنگ نیازمند زمان است. بنابراین آموزش، اصلاح زیر ساختها و عدم فراموشی مواریث فرهنگی گذشته از جمله عواملی است که در این راستا باید مد نظر قرار داد.»
سوهانی تاکید کرد: «در بحث فرهنگ سازی چنانچه میدان و زیر ساخت لازم فراهم نشود یقیناْ به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید. بنابراین ناگزیر از فراهم کردن این عوامل و همچنین در نظر گرفتن زمان هستیم.»
در بخشی دیگر از این نشست یکی دیگر از حاضران بیان داشت: «یکی از عواملی که سبب شده جای فرهنگ در کشور خالی باشد کم رنگ شدن عشق است. جهت ارتقاء فرهنگ خانواده باید برای فرزندان زمان قائل شد و عاشقانه مبانی را برای آنان تبیین کرد این در حال است که متاسفانه ما آن سرمایهها از دست دادهایم.»
مفاهیم گذشته را باید در قالبی نو باز تولید کرد
سوهانی ورود سیل گونه مدرنیته را به کشور، یکی از عوامل مهم در آشفتگی ها و بهم ریختگی های رفتاری جامعه امروز ما دانست و ابراز کرد: «متاسفانه ما نتوانستیم مواجه درستی با مدرنیته داشته باشیم و مفاهیم ارزشمند گذشته فرهنگی خودمان را در قالبهای نو باز تولید کنیم. امروز ما ناگزیر از زندگی شهرنشینی هستیم اما باید این توان را بدست آوریم که مفاهیم ارزشمند گذشته را با توجه به اقتضائات زندگی امروزی باز تولید کنیم.»
کارگردان مستند «جای خالی» با تاکید بر اینکه در این مستند به نقش حکومت در فرهنگ سازی پرداخته نشده است٬ یادآور شد: «اینکه مردم باید در این زمینه فعال باشند امری صحیح است. اما حکومت نیز در این راستا وظایفی را بر عهده دارد. متاسفانه امروز ما شاهدیم که آخرین کمیسیونی که در مجلس پر میشود کمیسیون فرهنگی است این در حالی است که فرهنگ نقش بسیار مهمی در اعتلای کشور و جامعه ما دارد که به این نکته کمتر توجه میشود.»
وی در پایان با اشاره به این نکته که بسیاری از مشکلات سیاسی امروز جامعه ما ریشه در مشکلات فرهنگی دارد، خاطرنشان کرد: «اگر با یک برنامه ریزی درست و بلند مدت در سیستم آموزشی کشور به کودکان در مدارس آموزش کار جمعی بدهند، در آینده نزدیک شاهد خواهیم بود که بسیاری از مشکلات و دعواهای سیاسی امروز از بین خواهد رفت.»
شایان توجه است در این مستند به بررسی برخی رفتارهای اجتماعی مردم ایران از زبان کارشناسان امر و حتی کودکان پرداخته شده است. همچنین این مستند هم اکنون در مرحله اکران خصوصی برای نخبگان فرهنگی است و اولین اکران عمومی خود را در جشنواره عمار تجربه کرده است.